خانه توکلی شیراز
- ...
- ...
- تعداد کلمات
خانه توکلی شیراز یکی از خانه‌های تاریخی به‌جامانده از دوران قاجاریه است و شهرتش به کاشی‌کاری‌های جالب و متفاوتی که در آن به‌کاررفته است، برمی‌گردد. اگر از گشت‌وگذار در بافت سنتی شهر و دیدن معماری قاجاری لذت می‌برید، این مقاله برای شماست.
خانه‌های تاریخی شیراز کم نیستند. با این‌حال، مثل هر داستان یا روایت متفاوت، هریک از خانه های تاریخی شیراز با وجود شباهت به خانه‌های هم‌عصرشان، زیبایی‌های مخصوص به‌خود را دارند. خانه توکلی نیز شباهت زیادی به بقیه خانه‌های قاجاری شیراز دارد. اما چیزی که آن را با بقیه خانه‌های سنتی متفاوت می‌کند، کاشی‌کاری‌های منحصربه‌فرد آن است. در این مطلب درباره آدرس، تاریخچه و معماری این خانه می‌خوانید.
در مقاله خانه توکلی شیراز می‌خوانید:
آدرس خانه توکلی شیراز
- آدرس: شیراز، محله قدیمی گود عربان، خیابان لطفعلی‌خان زند، کوچه 184، پلاک 8
خانه توکلی در خیابان لطفعلی‌خان زند، در 200 قدمی مدرسه خان شیراز واقع شده است. مدرسه خان بنای عظیمی‌ست که از خیابان پیداست. کافی‌ست کوچه 184 را در طرف دیگر خیابان، بالاتر از این مدرسه تاریخی پیدا کنید و مسیر را تا دیدن تابلوی خانه ادامه دهید. خانه توکلی به لحاظ موقعیت مکانی پشت صحن مطهر شاه‌چراغ قرار گرفته است. اگر صحن را از خیابان احمدی ترک کنید و مسیر را تا بازار زرگرها ادامه دهید، سمت راست، انتهای بازار به این خانه می‌رسید.
تاریخچه خانه تاریخی توکلی
محمدحسین کمپانی (فرزند یکی از تجار قدیمی شیراز)، بعد از فوت پدرش، خانه‌ای در نزدیکی خانه پدری خود ساخت که امروز آن را با نام خانه توکلی می‌شناسیم. کار ساخت این خانه در سال 1297 شمسی و در زمان سلطنت احمدشاه قاجار به پایان رسید. تزئینات به‌کاررفته در این خانه، به‌خصوص کاشی‌کاری‌های آن از شاخص‌ترین تزئینات در معماری قاجاری‌ست. محمدحسین کمپانی و خانواده‌اش تا سال 1340 ساکن این خانه بودند تا این‌که به دلیل انتقالی ابتدا به یزد و سپس به تهران مهاجرت کردند.
خانه توکلی شیراز در 25 اسفند 1379 با شماره 3396 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد تا به‌عنوان بخشی از تاریخ و فرهنگ ایرانی برای آیندگان حفظ شود.
معماری خانه توکلی شیراز
سبک معماری خانه توکلی شیراز مشابه بسیاری از خانه‌های قاجاری مانند خانه زینت‌الملک قوامی درونگراست. به‌این‌صورت که ساختمان از یک حیاط مرکزی که بنای اصلی دورتادور آن ساخته‌شده، تشکیل شده است و پنجره‌های خانه به نمای دل‌انگیز حیاط باز می‌شوند.
این خانه یک طبقه است و یک زیرزمین تقریبا هم‌سطح با حیاط خانه دارد. روبه‌روی زیرزمین قسمتی از یک بنای قدیمی دیده می‌شود که قدمت آن از خانه بیشتر است. این قسمت را به دستور صاحب‌خانه حفظ کرده‌اند.
ورودی خانه در ظلع شرقی قرار گرفته و به داخل هشتی باز می‌شود. هشتی‌ها در معماری خانه‌های سنتی، فضایی بودند که حریم داخل خانه را از محیط بیرون حفظ می‌کردند. کسی که به در خانه می‌آمد، به داخل آن دید نداشت و اگر قصد داشت منتظر بماند، می‌توانست بیرون از خانه نماند و کاملا داخل خانه هم نشود. هشتی، حوض، ایوان، اتاق، اصطبل، مطبخ و قهوه‌خانه، اجزای مختلف این خانه تاریخی را تشکیل می‌دهند.
تزئینات به‌کاررفته در خانه توکلی
تزئینات بنا به‌طورکلی شامل پنجره‌های مشبک، شیشه‌های رنگی، طلاکوبی، آجرکاری، کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگ و تزئینات چوبی در سقف، در، پنجره و شیرسرهاست. جالب‌ترین و دیدنی‌ترین قسمت این بنا، حوض‌خانه آن است. تمام دیوارهای این حوض‌خانه، کاشی‌کاری شده و در نقش‌‌ونگارهای آن داستان‌های مختلفی به‌چشم می‌خورد؛ داستان‌هایی مثل داستان یوسف و زلیخا، داستان به چاه انداختن یوسف و داستان جنگ صولت‌الدوله (ایلخان شجاع قشقایی) با انگلیس. از همه جالب‌تر این‌که لباس شخصیت‌های داستانی، همگی به سبک پوشش قاجاری هستند.
در کاشی‌کاری‌های حیاط، تصویر پادشاهان ایرانی دیده می‌شود. در بخش غربیِ طبقه اول، تصویر یک ماشین فورد بر روی کاشی‌ها به‌چشم می‌خورد که گویا ماشین صاحب‌خانه است. محمدحسین کمپانی علاقه بسیار زیادی به ماشین داشت و یکی از اولین افرادی بود که برای خود ماشین خرید. او این ماشین را از هندوستان خریده بود و به‌همراه یک راننده هندی به ایران آورده بود.
یکی دیگر از تزئینات منحصربه‌فرد خانه توکلی، در چوبی منبت‌کاری آن است که شعر زیر در رسای صاحب‌خانه بر روی آن حک شده است؛
آقا محمدحسین کمپانی / ساخت جایی چو جنت ثانی
بهر ابوابش آن جناب / برد صنعت به کاردانی
در خانه به یک ستون حجاری‌شده اما ناقص برمی‌خوریم که تصویر کامل‌نشده‌ای از چهره احمدشاه را نشان می‌دهد. محمدعلی کمپانی (نوه آقای محمدحسین کمپانی) نقل می‌کند که در هنگام حجاری این ستون، استادکار خانه به دلیل شیوع آنفولانزا جان خود را از دست می‌دهد و این ستون برای همیشه ناتمام می‌ماند.
از یومگ بپرسید
خانه‌های تاریخی شیراز سرنوشتی مشابه دارند؛ بعضی از آن‌ها که ظرفیت لازم برای تبدیل‌شدن به موزه را دارند، از خطر نابودی نجات پیدا می‌کنند و خانه‌هایی که از اقبال کافی بهره‌مند نیستند، به فراموشی سپرده می‌شوند. خانه توکلی شیراز جزو آن دسته است که به حال خود رها شده و کاشی‌های منحصربه‌فرد و خیره‌کننده‌اش رو به ویرانی‌اند. امیدوارم مطالبی که دنبالش بودید را در این مقاله پیدا کرده باشید. هر سوالی که درباره این خانه زیبا دارید از یومگ بپرسید!
