صنایع‌دستی افغانستان: فرهنگ ملموس کشور افغانستان
- ...
- ...
- تعداد کلمات
ساخت اشیاء به دست بشر نیاز به مهارت و تمرکز دارد. تقریباً هر فرهنگی در جهان از چنین اشیاء و چنین مهارت‌هایی برخوردار است. برخی از مهارت‌ها جهانی هستند، یعنی تقریباً در بین فرهنگ‌های حاک بر جهان، غالب هستند اما در هر فرهنگی مهارت‌هایی وجود دارد که مختص به آن فرهنگ است و به دلیل همین مهارت‌ها و تولیدات است که آنها را از دیگران متفاوت می‌کند. مانند افغانستان که برای خود فرهنگ و سنت و صنایع‌دستی منحصر به فردی دارد.
صنایع‌دستی افغانستان جزو فرهنگ مادی و ملموس این کشور به‌شمار می‌روند. هر فرهنگ در جهان از دو بخش عمده تشکیل شده است. فرهنگ مادی و فرهنگ غیر مادی. فرهنگ مادی شامل تمام اشیاء ملموسی است که در یک جامعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. پارچه‌ها، جواهرات، ظروف سفالی و اشیاء دیگر فرهنگ ملموس یک جامعه هستند در حالی‌که فرهنگ غیر مادی شامل هنجارها، ارزش‌ها و قوانین و مقررات حاکم در نهادهای مختلف آن است. هر دو فرهنگ مادی و غیر مادی یک جامعه با هم ادغام می‌شوند و یک فرهنگ کامل را تشکیل می‌دهند. فرهنگ مادی یک جامعه گاهی می تواند اشیائی باشد که کاملاً ساخته دست بشر هستند. افغانستان به زیبایی این اشیاء را در فرهنگ خود گنجانده است و فرهنگ افغانستان به چنین مهارت‌ها و محصولات شگفت‌انگیزی مجهز است. یوتراوز شما را با صنایع دستی افغانستان آشنا می‌کند.
در این مقاله درباره‌ی صنایع‌دستی افغانستان می‌خوانید:
- صنایع‌دستی در کشور افغانستان
- فرش و قالیچه‌ی افغانستان
- خامک دوزی افغانستان
- ابریشم‌بافی افغانستان
- نمد و گلیم‌بافی افغانستان
- شیشه‌سازی افغانستان
- سراجی افغانستان
- گلدوزی، سوزن‌دوزی، قرص‌دوزی و چرمه‌دوزی افغانستان
صنایع‌دستی در کشور افغانستان
اگر به افغانستان سفرکنید از تماشای این همه سنت و زیبایی در زندگی مردمان آن ذوق‌زده می‌شوید. از آن جایی‌که کشور افغانستان هنوز روند صنعتی‌شدن را طی نکرده است، صنایع‌دستی‌اش به عنوان منبع درآمد و نمادهای فرهنگی این کشور همچنان مطرح هستند. به علاوه این صنایع‌دستی نشان می‌دهند که مردم افغانستان بیشتر از آن‌چه که به ماشین‌ها نیازمند باشند توانایی بالایی در مهارت‌های دستی دارند.
با این‌حال کشور افغانستان دارد به آرامی به سمت صنعتی و مدرن شدن پیش می‌رود. هر چند در صنایع‌دستی دست‌ساز بودن اشیاء ارزش آنها را بالا می‌برد اما مدرن شدن یک کشور یعنی کمک به بیشتر دیده شدن آن کشور در دنیا. همین امر به صنایع‌دستی افغانستان کمک می‌کند تا بتواند خود را در بازارهای بین‌المللی نشان دهد.
جنگ‌هایی که در کشور افغانستان در جریان بوده باعث شده تا جامعه به سمت آشفتگی پیش برود و جامعه‌ی آشفته نمی‌تواند خود را شکوفا کند. با این‌حال افغانستان روزهای سخت خود را گذرانده است و اکنون در حال بالندگی است. اگر این کشور بتواند در نمایشگاه‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی حضوری فعال داشته باشد، می‌تواند صنایع‌دستی خود را به دنیا عرضه کند و بیش از پیش دیده شود و این کمک می‌کند تا بتواند به بازارهای صنایع دستی در سطح جهانی دست پیدا کند.
البته این نکته‌ی مهم در صنایع‌دستی افغانستان را نباید فراموش شود که زنان نقش بسیار مهمی در توسعه فرهنگ ملموس این کشور دارند. از آن‌جایی که صنایع‌دستی افغانستان هنوز قسمتی از زندگی مردمان این کشور را تشکیل می‌دهند، این زنان کشور افغانستان هستند که در میان کارهای خود به تولید صنایع‌دستی این کشور مشغول‌اند. آنها فرش می‌بافند، لباس می‌دوزند و نیازهای خانواده را برآورده می‌کنند. اما همین تولیدات آن‌هاست که صنایع‌دستی این کشور را ساخته و می‌تواند به عنوان بخش مهمی از فرهنگ این کشور به دنیا عرضه شود.
فرش و قالیچه‌ی افغانستان
از جمله صنایع‌دستی قابل توجه افغانستان فرش و قالیچه‌ی آن است. بافتن فرش و قالیچه در این کشور پدیده‌ی جدیدی نیست. منشأ آن به اوایل تاریخ تمدن بشر باز می‌گردد. در اصل هدیه‌ای از عصر کشاورزی است. این فرش‌ها و قالیچه‌ها توسط زنان و مردان افغانستانی با نخ‌هایی که از موی شتر، گوسفند و گاهی پنبه است بافته می‌شود.
در واقع قالی‌بافی افغانستان نشان‌دهنده‌ی فرهنگ کشاورزی این کشور است که بیشتر مردم تا حد زیادی به کشاورزی و نگهداری از حیوانات خانگی می‌پردازند و از محصولات آنها برای اهداف مختلف استفاده می‌کنند.
فرش‌ها و قالی‌های افغانستان به دلیل رنگ و نقش‌هایشان معروف هستند. رنگ‌های آنها بیشتر درخشان است و از جمله رنگ‌های بافته‌شده روی زمینه، قرمز به چشم می‌خورد. الگوهای نقش‌های قالی‌های افغانستان بیشتر اشکال هندسی است و زیگزاگ و راه‌راه و مربع‌هایی است که آنها را تزئین می‌کند. علاوه بر این، کیفیت این فرش‌ها بسیار بالاست و می‌تواند سال‌های سال دوام بیاورد. از همه مهم‌تر فرش‌های افغانستان نه تنها توانسته مورد توجه متخصصان محلی هنر و صنایع‌دستی قرار بگیرد بلکه در عرصه هنری بین‌المللی نیز بسیار مورد توجه است.
خامک دوزی افغانستان
در هرات (غرب افغانستان) زنان پارچه‌های مخصوصی را برای لباس می‌دوزند تا از آن به‌عنوان یقه مردان و شلوار مخصوص زنان استفاده کنند. دوخت این پارچه‌ها راحت نیست و گاهی چهار تا شش ماه طول می‌کشد تا خامکی دوخته شود. این هنر به عنوان یک میراث فرهنگی است که از مادران افغانستانی به دخترانشان می‌رسد و دختران باید آن را یاد بگیرند. اکثر دختران هرات با این روش خیاطی (خامک دوزی) آشنا هستند. زیرا این نوع دوخت بسیار گران‌بها است و مردم از آنها در لباس‌های رسمی و سنتی خود استفاده می‌کنند.
ابریشم‌بافی افغانستان
ابریشم بافی جزو صنایع‌دستی بسیار قدیمی این کشور است که خاستگاه آن به هرات باز می‌گردد و کم‌کم به شهرهای دیگر افغانستان نیز سرایت کرده است. امروز می‌توانید در میان صنایع‌دستی هرات لباس‌ها و پارچه‌های بسیار زیبایی را ببینید که با ابریشم بافته‌شده‌اند و زیبایی‌شان بسیار چشم‌نواز است.
نمد و گلیم‌بافی افغانستان
از آن‌جایی که افغانستان کشوری است که بخشی کوهستانی دارد و در این بخش مردم به دام‌پروری مشغول‌اند با استفاده از محصولات دامی خود نمد و گلیم تولید می‌کنند. پشم گوسفندان یا پرداخت می‌شود و با آن نمدهای زیبایی بافته می‌شود و یا تبدیل به نخ می‌شود و زنان افغانستانی گلیم‌هایی با نقش و نگار بومی افغانستان می‌بافند.
شیشه‌سازی افغانستان
شیشه‌سازی در افغانستان قدمتی طولانی دارد. طوری‌که در یافته‌های تاریخی و باستانی این کشور آثار زیادی از شیشه‌گری و شیشه‌سازی به دست آمده است. امروز هم این صنعت همچنان در افغانستان رونق دارد و شیشه‌های زینتی زیبایی توسط هنرمندان و شیشه‌گران افغانستانی به خصوص در هرات ساخته می‌شود که تعداد زیادی از آنها نیز صادر می‌شوند.
سراجی افغانستان
در سراجی هنرمند افغانستانی با استفاده از پوست حیوانات وسایل مختلفی مانند زین اسب، کمربند و ... می‌سازد. از آن‌جایی که سراجی بیشتر برای ساختن زین حیوانات بود اکنون که استفاده از چهارپایان کم شده این حرفه نیز کمتر شده است. اما استادکاران این حرفه همچنان می‌توانند با پوست چیزهایی بسازند که هنر و ذوق‌شان هر بیننده‌ای را به وجد بیاورد.
گلدوزی، سوزن‌دوزی، قرص دوزی و چرمه دوزی افغانستان
تماشای لباس‌های زیبای افغانستانی که رویشان نقش و نگارهای زیبا و چشم‌نوازی دوخته شده هنر دست و سوزن زنان افغانستانی است که می‌توانند با سوزن و نخ زیباترین نقش‌ها را بر دل پارچه‌ها بنشانند. پارچه‌ها و لباس‌های قرص‌دوزی پر از نقش و نگار هستند و حاصل ساعت‌ها سوزن‌زدن و نقش انداختن بر پارچه است. علاوه بر لباس، روتختی‌های بسیار زیبایی با قرص دوزی دوخته و تزیین می‌شوند. علاوه بر این لباس‌های محلی و سنتی افغانستانی با هنر چرمه‌دوزی به زیبایی تزیین می‌شوند. این لباس‌ها به اندازه‌ای زیبا هستند که حتی مردم کشورهای مجاور دوست دارند این لباس‌های را تهیه کنند و بپوشند.
